Metamodel

Toelichting
Het metamodel ordent kernbegrippen uit het MedMij Afsprakenstelsel. Het is een conceptueel gegevensmodel, in de vorm van een UML-klassediagram. Het metamodel is gericht op het samenhangend beschrijven van begrippen en relaties, die onder andere worden gebruikt in een aantal registers, catalogi en lijsten. Vier daarvan worden door MedMij Beheer gepubliceerd voor operationeel gebruik door Dienstverleners:

• de Zorgaanbiederslijst, waaraan de OAuth Client kan zien welke Zorgaanbieders momenteel welke Gegevensdiensten aanbieden en waarmee hij de betrokken technische adressen (URI's) vindt van de OAuth Authorization Server (twee endpoints: het Authorization Endpoint en het Token Endpoint) en de OAuth Resource Server (het Resource Endpoint en (optioneel) het Subscription Endpoint);
• de Whitelist, waarmee de Nodes elkaar accepteren als MedMij-nodes;
• de OAuthclientlist, waarin de OAuth Authorization Server:
  • een gebruikersvriendelijke naam van de OAuth Client kan vinden om te gebruiken in toestemmingsverklaringen en bevestigingsverklaringen;
  • kan zien voor welke Gegevensdiensten de OAuth Client gekwalificeerd is;
  • (optioneel) het technische adres (URI) kan vinden van het Subscription Notification Endpoint en het Resource Notification Endpoint.
• de Gegevensdienstnamenlijst, waaraan de OAuth Client kan zien welke Weergavenamen de Gegevensdiensten hebben die op enig moment beschikbaar zijn op het MedMij-netwerk.

Een vijfde, de Catalogus, wordt door MedMij gepubliceerd als annex van het MedMij Afsprakenstelsel, op deze pagina. Voor alle vijf zijn logische modellen beschikbaar, op een aparte pagina, die implementaties zijn van het metamodel.

Het metamodel is in een bepaalde stijl opgezet, met vooral associatieklassen. Het voordeel daarvan is dat het metamodel zo aanpasbaar en uitbreidbaar mogelijk blijft. Veel voorkomende constructies, zoals attributen en specialisatie zijn allemaal implementaties van associatieklassen. Implementatie willen we echter aan de logische modellen en de technische modellen (de XML-schema's) overlaten. Een tweede voordeel is dat bestaansafhankelijkheidsrelaties expliciet worden. Bestaansafhankelijkheid wil zeggen dat de ene klasse betekenisloos is zonder de andere en dus dat eerstgenoemde klasse niet kan bestaan zonder laatstgenoemde. Bij een associatieklasse is die associatieklasse altijd bestaansafhankelijk van de twee klassen die het associeert.

Op enkele punten is afgeweken van deze modelleerstijl, door gebruik van:

• de uses-relatie, vooral in het Informatiestandaarden-domein, omdat dat domein niet onder beheer van MedMij valt;
• de aggregatie-relatie, idem;
• de objectgeoriënteerde specialisatie, namelijk waar we een opsommende definitie geven van Deelnemersrol, Businessrol, Usecase en Bedrijfsrol;
• attributen voor identificatie of omschrijving.

In al deze gevallen zouden ook associatieklassen gebruikt kunnen worden, maar zou dat de presentatie van het model onnodig compliceren.

Het metamodel is, voor het overzicht, geordend in een aantal modeldomeinen: Rollen, Deelnemers, Zorgaanbieders, Gegevensdiensten, Informatiestandaarden en Netwerk.

De namen van de klassen en de attributen beginnen allemaal met een hoofdletter. De rest van de namen bestaat uit enkel kleine letters, behalve daar waar de rest van de naam ook als aparte naam in het metamodel voorkomt, of er een eigennaam wordt gebruikt die anderszins eist. Het metamodel noteert dus OAuthclient, omdat de naam OAuth een eigennaam is waarin de A als hoofdletter wordt geschreven, en omdat de naam Client niet als aparte naam voorkomt in het metamodel. Het metamodel noteert ZorgaanbiederGegevensdienst, met een kapitale eerste G, omdat Gegevensdienst wel als aparte naam voorkomt.

Toelichting
De MedMij-beheerorganisatie houdt bij welke Organisaties, door het aangaan van een Deelnemersovereenkomst, Deelnemer worden. Deelnemers zijn er in twee rollen: DienstverlenerpersoonDeelnemersrol en DienstverlenerzorgaanbiederDeelnemersrol. Deze komen overeen met de respectievelijke rollen Dienstverlener Persoon en Dienstverlener Zorgaanbieder op de juridische laag.

Organisaties gebruiken Nodes waarvan zij de houder zijn. Als een Organisatie een Deelnemer is, zal zij zo'n Node als DeelnemerNode bij de MedMij-beheerorganisatie aanmelden. Op het MedMijnetwerk verschijnt zo'n DeelnemerNode als een MedMijNode. De Hostnames van deze MedMijNodes ontsluit de MedMij-beheerorganisatie over het MedMijnetwerk. De MedMijNodes gebruiken deze lijst als Whitelist, dat wil zeggen, om te bepalen of een Node die zich bij hen aandient, geautoriseerd is om op het MedMijnetwerk actief te zijn. Deze Whitelist verschijnt, als implementatiecomponent, pas in de logische modellen. Dat geldt ook voor de MedMijStelselNode, de Node via welke MedMij Beheer vier lijsten publiceert. De MedMijStelselNode staat niet expliciet op de Whitelist, maar is wel geautoriseerd deel te nemen op het MedMijnetwerk. Sterker, zonder de MedMijStelselNode kan het MedMijnetwerk niet werken.

Voor de OAuth Clients van Deelnemers die Dienstverlener persoon zijn bevat de OAuthclientlist gebruikersvriendelijke namen (Organisatienaam), om gebruikt te worden in de toestemmingsverklaringen en de bevestigingsverklaringen. Ook de OAuthclientlist is een implementatiecomponent en verschijnt pas in de logische modellen.

In het Rollen-modeldomein verschijnen de Deelnemerrollen, Businessrollen en Usecases die in deze release van het MedMij Afsprakenstelsel bestaan, en hun toegestane combinaties. In het Deelnemers-modeldomein komen de Deelnemers in het MedMij Afsprakenstelsel aan de orde en voor welke Zorgaanbieders zij welke Gegevensdiensten ontsluiten.

Gegevensdiensten horen bij een Usecase en hebben een geldigheidsperiode. Bovendien wordt, door middel van het attribuut Vereist, van sommige Gegevensdiensten vereist dat, als een Zorgaanbieder die Gegevensdienst aanbiedt, hij ook zekere andere Gegevensdiensten moet aanbieden. Vaak zal die lijst leeg zijn, maar het heeft bijvoorbeeld weinig zin het Delen van een afspraakverzoek aan te bieden, zonder ook het Verzamelen van het antwoord daarop aan te bieden. De klasse RolInGegevensdienst wordt gebruikt om, via de Deelnemer, de MedMij-rollen DienstverlenerpersoonDeelnemersrol en DienstverlenerzorgaanbiederDeelnemersrol te verbinden met de dienovereenkomstige rollen die Nictiz in het Informatiestandaarden-domein heeft geformuleerd, namelijk respectievelijk PatiëntBedrijfsrol en ZorgaanbiederBedrijfsrol.

De klassen in het modeldomein Informatiestandaarden, inclusief hun namen, moeten begrepen worden in de zin waarin Nictiz ze gebruikt in het kader van de Informatiestandaarden die voor gebruik binnen MedMij zijn toegelaten. Daarom zijn de randen van deze klassen gestippeld. Een Bedrijfsrol, waarvan er twee zijn (PatiëntBedrijfsrol en ZorgaanbiederBedrijfsrol), wordt aangenomen door een Systeemrol. Bij elke Systeemrol hoort een Informatiestandaard. Systeemrollen worden gegroepeerd in Systeemrolverzamelingen die samen met een Usecase een Gegevensdienst vormen. Een actueel voorbeeld van een Systeemrolverzameling is een verzameling van vier Systeemrollen waarvan er twee (één voor elke betrokken Bedrijfsrol) een overzicht van beschikbare PDF-documenten uitwisselen en twee (opnieuw één voor elke betrokken Bedrijfsrol) een PDF-document uit dat overzicht uitwisselen. Gegevensdiensten worden als geheel (dat wil zeggen met hun gehele Systeemrolverzameling) aan Zorggebruikers aangeboden en die gebruikers zullen deze ook ineens autoriseren.

Onder in het model wordt het verband gelegd met de Zorgaanbieders. Dit modeldomein is de basis voor het logische model van de Zorgaanbiederslijst. Wanneer een Zorgaanbieder een zekere Gegevensdienst aanbiedt, hoort daarbij een ZorgaanbiederGegevensdienst. Deze klasse kan worden gebruikt om Zorggebruikers te informeren over wie van de Zorgaanbieders welke Gegevensdiensten aanbieden. Binnen een Gegevensdienst zijn bovendien één of meerdere Systeemrollen aan de orde. Deze relatie is vervat in de klasse ZorgaanbiederGegevensdienstSysteemrol.

Bij een ZorgaanbiederGegevensdienst hoort één AuthorizationEndpoint, één TokenEndpoint en (optioneel) één SubscriptionEndpoint. Bij een ZorgaanbiederGegevensdienstSysteemrol hoort één ResourceEndpoint . Bij alle soorten endpoints noemt het metamodel het Endpointpath, het path in de URI waarmee de endpoints geadresseerd worden. In deze versie van het MedMij Afsprakenstelsel worden op zowel frontchannel als backchannel de standaard IANA-poort voor https gebruikt. Er hoeven in de endpointadressen dus geen poortnummers te worden genoemd.

Deze onderdelen worden samen met de Hostname van de betreffende MedMijNode samengesteld tot een URI die geldt als het adres van het respectievelijke endpoint. Dat gebeurt in het logische model (met invarianten). De eisen aan al deze componenten en de wijzen van samenstellen tot de URI's staat beschreven op de Interface-pagina.

Eenzelfde Zorgaanbieder kan voor verschillende Gegevensdiensten van diensten van verschillende Deelnemers gebruik maken. Maar bij één ZorgaanbiederGegevensdienst hoort precies één DeelnemerInRol. Voor dit doel is in het metamodel de klasse DeelnemerInRolZorgaanbiederGegevensdienst opgenomen, in het Deelnemers-modeldomein.

Invarianten, dat wil zeggen, beperkingen die te allen tijden aan de orde zijn, staan onderaan in een separate tabel opgenomen. Daarvan bestaan verschillende soorten, genoemd in de rechterkolom:

• Opsommingen stellen dat een zekere klasse een vast aantal expliciet benoemde instanties heeft.
• Getalsverhoudingen vereisen getalsmatige eisen aan het aantal instanties van een klasse, of de verhouding tussen de aantallen in meerdere klassen.
• Lokale afhankelijkheden stellen beperkingen aan de inhoudelijke verhoudingen tussen attributen van eenzelfde klasse.
• Niet-lokale afhankelijkheid stellen beperkingen aan de inhoudelijke verhoudingen tussen instanties van verschillende klassen.
• Rolbindingen beperken de rolcombinaties van verschillende rol-klassen. Zij komen overeen met onder andere de rolbindingen tussen de verschillende lagen.

De klassen in het metamodel horen bij de verschillende lagen in de architectuur van het afsprakenstelsel. De betreffende laag is aangegeven door de inkleuringen van de klassen. Alleen bij de Nictiz-klassen in het Register van Informatiestandaarden hebben we dit achterwege gelaten.

Uit dit metamodel wordt duidelijk hoe in het MedMij Afsprakenstelsel met adressering wordt omgegaan. De adresseringssystematiek bestaat uit drie onderdelen:

• MedMij-zorgaanbiedernamen voor Zorgaanbieders, zoals beschreven in verantwoordelijkheid 13 op de Processen-en-Informatielaag;
• Gegevensdiensten met Systeemrollen zoals opgenomen in de Catalogus, respectievelijk het Register van Informatiestandaarden;
• Elke Zorgaanbieder kent bij elke ZorgaanbiederGegevensdienst (die hij aanbiedt via een Dienstverlener Zorgaanbieder) één AuthorizationEndpoint, één TokenEndpoint en (optioneel) één SubscriptionEndpoint, en bij elke ZorgaanbiederGegevensdienstSysteemrol daarbinnen één ResourceEndpoint . De endpoints hebben elk een URI als technisch adres.

Daar waar in het metamodel sprake is van periodes, begrensd door een start en een eind, moeten deze start en eind opgevat als beginmomenten. Als het om een startdatum en einddatum gaat, zoals in de attributen van Gegevensdienst, worden dus de beginmomenten van die data bedoeld, om 00h00m00. De start wordt opgevat als het begin van de geldigheid, het eind als het begin van de ongeldigheid. De geldigheid loopt daarom vanaf start tot eind (niet tot en met). Dit betekent ook dat, als het eind ontbreekt, de geldigheid zich voor onbepaalde tijd uitstrekt.